Als verpleegkundige moet je ook nachtdiensten draaien. Of je nou in een verzorgingshuis, verpleeghuis of ziekenhuis werkzaam bent, zorgvragers moeten slapen. Echter kunnen niet alle zorgvragers goed slapen. Misschien dat ze hier altijd al last van hadden, maar het kan ook zijn door een ongeval, door een veranderde omgeving of door zorgen dat zorgvragers problemen krijgen bij het slapen. Als verpleegkundige is het belangrijk het slaapwaakritme van zorgvragers in de gaten te houden en de slaap bij zorgvragers te bevorderen.
Mogelijke slaapproblemen signaleren bij zorgvragers
Als verpleegkundige heb je ook te maken met zorgvragers of ouderen die problemen hebben met slapen. Niet altijd is het gelijk duidelijk dat een zorgvrager problemen heeft met slapen, of de problemen ontstaan op een later moment pas. Daarom is het goed dat je als verpleegkundige het slaapritme van zorgvragers kunt observeren, om mogelijke problemen vroegtijdig te signaleren. Wanneer er toch slaapproblemen zijn ontstaan, kan je als verpleegkundige een aantal tips toepassen om de slaap te bevorderen bij zorgvragers.
Als verpleegkundige slaap en rust van de zorgvrager bevorderen
Als verpleegkundige kan je gebruik maken van een aantal tips en trucs om ervoor te zorgen dat de zorgvrager goed zijn rust kan pakken en kan genieten van een goede portie slaap. Om te zorgen dat een zorgvrager goed kan slapen, moet onder andere rekening gehouden worden met de wensen en gewoonten van de zorgvrager en door de dingen die hij wel of niet zelf kan uitvoeren. Wanneer een zorgvrager in een instelling verblijft, of dit nu voor kortere of langere tijd is, kan het voorkomen dat de zorgvrager bepaalde gewoontes of wensen niet kan uitvoeren, omdat hij niet in zijn thuissituatie is. Het is dan jouw taak als verpleegkundige om samen met de zorgvrager naar een oplossing te zoeken, om te kijken of er andere manieren zijn om ervoor te zorgen dat de zorgvrager toch zijn rust kan pakken.
Tips ter bevordering van de slaap en rust van de zorgvrager
Elke zorgvrager is anders, zo heeft ook elke zorgvrager een ander slaapritueel en vindt hij andere dingen belangrijk. Toch zijn er een aantal tips en activiteiten die voor de meeste mensen het slapen gemakkelijker maken. Zo kan je onder andere denken aan de volgende tips.
Frisse slaapkamer en opgemaakt bed
Er zijn diverse maatregelen te nemen om de slaap te bevorderen, maar zorgen voor een frisse slaapkamer en een goed opgemaakt bed staan heel hoog op de lijst. Voor een frisse slaapkamer is goed te zorgen door overdag het raam van de slaapkamer open te zetten, zodat de kamer goed gelucht kan worden. Door ’s morgens het bed van de zorgvrager op te maken, komt hij de slaapkamer op en ziet hij een net opgemaakt bed. Een opgemaakt bed is altijd erg uitnodigend om in te gaan liggen, dit in tegenstelling tot een bed waarvan de dekens op een prop liggen omdat het bed niet was opgemaakt.
Activiteiten goed plannen
Om goed te kunnen slapen, is een gezond dag-en-nachtritme nodig. Om een gezond en goed dag-en-nachtritme te bevorderen, kan je als verpleegkundige helpen door activiteiten goed te plannen. Zorg ervoor dat activiteiten verspreid over de dag zijn, en dat de zorgvrager minstens 1,5 uur voor het slapengaan geen drukke activiteiten meer onderneemt. Het beste is om de laatste 1 tot 2 uur voor het slapen gaan helemaal geen activiteiten meer te plannen, omdat de zorgvrager anders lichamelijk en mentaal nog te druk is om te kunnen slapen. Je kan ook aan de zorgvrager vragen welke activiteiten hij graag doet voor het slapengaan. Zo houdt de ene persoon er juist van om een boekje te lezen in een seniorenbed, terwijl de ander liever rustgevende muziek hoort of nog even het nieuws op televisie gaat kijken.
Slaapmiddelen toedienen
Wanneer andere tips niet werken om de slaap te bevorderen bij de zorgvrager, kunnen slaapmiddelen toegediend worden bij de zorgvrager. Je mag als verpleegkundige niet op eigen houtje beslissen of een zorgvrager een slaapmiddel mag krijgen, dit moet op recept van de arts gebeuren. Wanneer de arts al een recept heeft uitgeschreven, mag er (eventueel zo nodig) slaapmedicatie gegeven worden aan de zorgvrager. Hoewel het in de meeste gevallen pas wordt voorgeschreven als alle andere opties al benut zijn en niet blijken te werken, kan in sommige gevallen door de arts ook beslist worden dat de zorgvrager bij het eerste signaal van een slaapprobleem slaapmedicatie krijgt voorgeschreven. Dit kan bijvoorbeeld zo zijn wanneer zorgvragers erg ziek zijn en alle rust nodig hebben om goed te kunnen genezen.
Voorlichting geven over een gezond dag-en-nachtritme
Je kan als verpleegkundige ook voorlichting geven aan de zorgvrager. Je kan uitleggen wat een gezond dag-en-nachtritme is, en hierbij tips geven hoe de zorgvrager een gezond dag-en-nachtritme kan ontwikkelen en behouden. Leg hem bijvoorbeeld ook uit welke activiteiten juist ontspannend werken, en welke activiteiten beter niet vlak voor het slapen uitgevoerd kunnen worden.
Het vermijden van cafeïne houdende dranken
Cafeïne zorgt ervoor dat er meer adrenaline in ons lichaam wordt aangemaakt. En wanneer er veel adrenaline in ons lichaam rondzwerft, blijven we alert en kunnen we minder goed in slaap vallen. Voor mensen die slecht kunnen slapen is het dan ook verstandig om geen cafeïnehoudende dranken zoals koffie te nuttigen. Wanneer ze dit wel willen, kan dit het beste tot halverwege de middag gedronken worden. Na die tijd kunnen het beste alleen dingen gedronken worden die geen cafeïne bevatten.
Een prettige lighouding
Om goed te kunnen slapen, is het belangrijk dat iemand comfortabel ligt. Dit kan je onder andere doen door de kussens op te kloppen en te schikken. Ook kan er gebruik worden gemaakt van een dekenboog, waardoor de dekens niet op de benen van de zorgvrager rusten. Maar soms lukt het de zorgvrager helaas niet om in een zo comfortabel mogelijke houding te liggen, omdat dit medisch gezien niet mogelijk is. Iemand met een gebroken been kan bijvoorbeeld niet op zijn zij liggen met opgetrokken benen. En iemand met pijn in schouder en arm ’s nachts kan misschien niet goed op zijn zij of rug liggen. Bekijk samen met de zorgvrager welke houding voor de zorgvrager het meest prettig ligt.
Vaste bedtijden en slaapgewoonten
Hoewel dit in een ziekenhuis minder van toepassing is, is het in verpleeghuizen of instellingen voor verstandelijk beperkten vaak eerder regel dan uitzondering: zorg voor regels rondom slaaptijden en slaapgewoonten. Zo schep je duidelijkheid voor de zorgvrager en is het zeker dat er vanaf een bepaalde tijd rust op de woongroep is.
Hou rekening met wensen en gewoonten van de zorgvrager
Zo is het ook belangrijk dat jij als verpleegkundige zo veel mogelijk rekening houdt met de wensen en gewoonten van de zorgvrager wat betreft tijden van opstaan en slapengaan, slaaprituelen, beddengoed, enzovoort. Je kan bijvoorbeeld rekening houden met het feit dat een zorgvrager het altijd koud heeft in bed, je geeft hem dan een extra deken. Ook vinden sommige zorgvragers het niet fijn om helemaal in het donker te liggen, zorg er dan voor dat er iets van een nachtlampje of schemerlampje aanwezig is, zodat de kamer niet geheel donker is.
Vermijd factoren die rust en slaap verhinderen
Niets is zo vervelend als stoorzenders op het moment dat je graag wilt gaan slapen. Zorg er daarom ook voor dat er zo veel mogelijk factoren vermeden worden die rust en slaap bij de zorgvrager kunnen verhinderen. Ga bijvoorbeeld geen harde muziek draaien wanneer het rond bedtijd is, en ga ook niet met hoge hakken door de gangen lopen of met potten en pannen slaan. Wanneer andere zorgvragers te luidruchtig zijn, kan je ze gerust vragen of ze rekening willen houden met het feit dat er anderen graag willen slapen. Een slechte nachtrust kan ook resulteren in vermoeid wakker worden.
Zorg voor een lege blaas
Het is erg vervelend wanneer je net in bed ligt en je aandrang hebt tot plassen. Hou er daarom rekening mee dat wanneer je de zorgvrager naar bed brengt, hij eerst de mogelijkheid krijgt om naar het toilet te gaan. Wanneer de zorgvrager bedlegerig is, of lichamelijk niet in staat is naar het toilet te gaan, zorg je dat hij op de po kan voor het slapengaan.
Zorgvrager met totale bedrust
Het komt voor dat een zorgvrager totale bedrust heeft: hij mag op geen enkel moment van de dag het bed uit. Voor het slapengaan vraag je de zorgvrager of je de po voor hem moet pakken. Ook zorg je ervoor dat de zorgvrager zijn tanden kan poetsen en fris je hem desgewenst even op met een koel washandje. Ook maak je het bed van een zorgvrager met totale bedrust kreukvrij en trek je het beddengoed glad. De kussens moet je goed schudden en opkloppen, en draai je om voordat je ze weer op het bed neerlegt.
De zorgvrager zelf voor een goede nachtrust laten zorgen
In het huidige zorgstelsel is het heel normaal om de zorgvragers en ouderen te stimuleren tot zelfzorg, en ze zoveel mogelijk dingen zelf te laten doen. Daarom kan je de zorgvrager ook tips geven waarmee hij zelf zijn slaap kan bevorderen, hierbij kan je denken aan:
- Adviseer de zorgvrager om de vaste gewoonten voor het slapengaan aan te houden
- Adviseer de zorgvrager dat hij beter een kop warme melk kan drinken in plaats van thee of koffie, vlak voor het slapengaan
- Vertel de zorgvrager dat hij vlak voor het slapengaan beter niet kan roken, omdat roken het lichaam en de hersenen activeert
- Laat de zorgvrager iets ontspannends doen vlak voor hij gaat slapen, zoals het luisteren naar ontspannende muziek, of door een wandeling te maken in de frisse lucht
- Het nemen van een warm bad of het doen van ontspanningsoefeningen zorgt ook voor een uitgerust lichaam dat beter in slaap kan vallen
Een luisterend oor bieden
Wanneer iemand een probleem heeft, of ergens mee zit, kan dit ervoor zorgen dat iemand slechter of helemaal niet meer kan slapen. Merk je als verpleegkundige op dat iemand moeite heeft met in slaap vallen, probeer dan eens een praatje met de zorgvrager te maken. Door een luisterend oor te bieden, kan de zorgvrager zijn problemen van zich af praten, waardoor de problemen (tijdelijk) even minder worden of zelfs helemaal worden opgelost. Daarna zal een zorgvrager vaak beter kunnen slapen. Wanneer de zorgvrager aangeeft wel een probleem te hebben, maar hier niet over te willen praten, respecteer dit dan. Wel kan je de zorgvrager op dat moment vertellen dat wanneer hij toch besluit dat hij erover wilt praten, jij altijd beschikbaar bent om naar zijn verhaal te luisteren. Ook kan je eventueel voorstellen om een maatschappelijk werker, psycholoog of psychiater voor de zorgvrager in te schakelen als hij hiervoor openstaat.
