Veel mensen gapen regelmatig en dit wordt vaak gekoppeld aan vermoeidheid en verveling. Zo kun je gapen wanneer je bijvoorbeeld in de ochtend wakker wordt of wanneer je een tijdje niets hebt gedaan. De exacte reden waarom mensen dit doen is voor velen niet bekend. Het is nog niet helemaal duidelijk waarom mensen gapen. Hier vind je een aantal theorieën en meer informatie waarom mensen geeuwen en waarom het niet altijd goed voor je is.
Wat is de oorzaak van gapen en geeuwen?
Veel mensen gapen wanneer ze moe of verveeld zijn. Er zijn veel verschillende onderzoeken naar gedaan en zo zijn er een aantal theorieën ontstaan die het gapen hierbij kunnen verklaren. In de meeste gevallen is het een onschuldig iets en heeft het met vermoeidheid of verveling te maken. Maar het kan ook zijn dat er een andere oorzaak voor het vele gapen is.
Vermoeidheid en verveling zorgt voor gapen
Hoewel niet precies met zekerheid gezegd kan worden wat de oorzaak van gapen is, valt wel op dat het vaker gebeurt bij vermoeidheid of verveling. Onderzoekers komen met de veronderstelling dat dit komt om de gezichtspieren te bewegen voor de bloedsomloop. De hartslag wordt hoger en er komen hormonen vrij die je waakzamer maken.
Mocht je vermoeid zijn dan hangt het ook af van welke activiteiten je doet. Bij dingen die je passief doet en weinig inspanning vergen is de kans groter op gapen. Hieronder valt bijvoorbeeld autorijden, televisie kijken, boek lezen of bijvoorbeeld naar een podcast luisteren. Mocht je andere dingen doen waar je hersenen actiever zijn zoals koken of praten dan zal je minder snel gapen. Hetzelfde geldt voor lichamelijke activiteiten.
Geeuwen geeft verkoeling aan hersenen
Voordat je moe bent en gaat slapen begin je vaak met geeuwen of gapen. Er wordt beweerd dat het geeuwen ook veroorzaakt kan worden door een reactie om de hersenen koel te houden. De hersenen werken namelijk het beste bij de gewenste temperatuur. Wanneer het te warm wordt zal je ineens gaan geeuwen zodat het koude lucht de hersenen kan verkoelen.
Uit onderzoek van ScienceDirect is er namelijk gebleken dat meer mensen gapen wanneer de temperatuur hoger dan 20 graden wordt. Dit had ook te maken dat er een verschil zat in de seizoenen want tijdens de warmere dagen en in zomer gaapten en geeuwen de mensen meer. Wanneer het kouder is, is het niet nodig om het brein af te laten koelen. Vandaar dat het geeuwen onder de 20 graden veel minder is.
Ook werd er gemeten hoeveel men geeuwde wanneer het rond de 37 graden was. Hieruit bleek ook dat het geeuwen afneemt wanneer de buitentemperatuur warmer was dan de lichaamstemperatuur. De warme lucht kan dan moeilijk het lichaam verkoelen.
Veel gapen door stress
Stress, spanning en angst hebben veel invloed op ons lichaam. Wanneer er een hoog niveau van het stresshormoon cortisol in ons lichaam bevindt, kan dit ook veel gapen tot gevolg hebben.
Bovendien stress zorgt vaak ook voor een slechtere nachtrust waardoor je ook sneller vermoeid kan zijn. Je hebt moeite met in slaap vallen of je kan ’s nachts een tijd wakker liggen waardoor de slaapkwaliteit achteruit gaat.
De mate waarin je meer stress ervaart gaat ook samen met de hoeveelheid gapen. Heb je periodes met meer stressgevoelens dan kun je ook vaker gapen of heb je last van kortademigheid. Bij stress zorgt veel gapen ervoor dat lichaam en geest meer waakzaam zijn en ook zorgt het verkoeling voor de hersenen.
Slaapstoornis of medicijngebruik
Bij mensen met een slaapstoornis wordt de nachtrust ook vaker verstoord. Dit kan leiden tot overmatig geeuwen omdat er snel vermoeidheid kan optreden. Zij kan je bij slapeloosheid moeilijk in slaap vallen of lig je een langere tijd wakker. En bij slaapapneu of veel snurken kan je abrupt wakker worden in de nacht wat niet alleen moe wakker worden tot gevolg heeft maar ook veel gapen door vermoeidheid.
In sommige gevallen kan ook medicijngebruik de aanleiding zijn tot veel geeuwen of gapen. Een aantal medicijnen heeft ook invloed op de slaapkwaliteit waardoor je ook soms minder goed kan slapen of juist erg slaperig voelt. Bij een depressie kan geeuwen ook verergeren als gevolg van medicijngebruik zoals antidepressiva. Maar ook pijnstillers of andere medicijnen waarbij je soms slaperig of suf kan voelen, vergroten de kans op meer gapen. Wanneer je denkt dat dit het geval is, dan kun je beter contact opnemen met de huisarts.
Tips tegen gapen
Het kan zijn dat je veel moet gapen of geeuwen en dit kan in sommige situaties ongemakkelijk zijn. Het is vaak een teken dat je vermoeid bent of je verveelt dus het is beter om soms eerst even te rusten als je vermoeid voelt. Is er sprake van verveling dan kan juist beweging of betere ademhaling hiermee helpen.
- Haal (diep) adem door je neus. Wanneer je door je neus ademt is de neiging tot gapen al minder. De ademhaling wordt rustiger en de hersenen worden ook beter gekoeld door de bloedvaten in de neus.
- Ga bewegen. Waarschijnlijk ben je nu bezig met iets waarbij je niet veel hoeft in te spannen. Hierdoor merk je de verveling of vermoeidheid. Als je dit doorbreekt en in beweging komt dan kunnen de hersenen weer beter gestimuleerd worden waardoor het gapen afneemt.
- Zoek verkoeling. Misschien zit je in een warme ruimte of voertuig en is het beter om eerst verkoeling te vinden. Misschien is het buiten iets koeler of staat er een fris windje dan kan dit ook al helpen. Maar ook verkoeling door een koud drankje kan ook al helpen.
- Powernap. Ben je vermoeid en moet je veel gapen? Dan kan het bijvoorbeeld bij autorijden ook voor onveilige situaties zorgen. Zet je auto even aan de kant en neem wat rust en probeer een powernap te doen van 20 minuutjes. Zeker niet te lang want dan kan je in de diepe slaap terecht komen. Na een klein dutje voel je weer een stuk fitter en heb je minder last van gapen.
Meer weetjes over gapen
Aangezien de reden van gapen nog niet altijd duidelijk is gaan er hier ook veel theorieën over. Hier volgen nog enkele weetjes die ook uit onderzoeken naar boven zijn gekomen.
Fabel: Gapen vanwege zuurstoftekort
Er gaan ook theorieën over dat je vaker moet gapen of geeuwen wanneer er zuurstoftekort is.
Dit werd lange tijd gedacht maar door onderzoeken is gebleken dat mensen niet meer moesten gapen wanneer er meer koolstofdioxide dan zuurstof in het bloed zat. In het onderzoek moesten ze meer koolstofdioxide inademen en dit leidde niet tot toename van gapen. Dus was er geen sprake van een verband tussen zuurstoftekort en gapen.
Wanneer je dus meer zuurstof binnenkrijgt ga je ook niet ineens minder gapen. Vaak is een andere oorzaak de reden dat je moet geeuwen en geen zuurstoftekort.
Waarom gapen tijdens sporten?
Zoals je al eerder hebt gelezen is gapen vanwege een te kort aan zuurstof onjuiste informatie. Ook tijdens het sporten wordt er vaak vanuit gegaan dat gapen tijdens sporten een reactie van het lichaam is om meer verse zuurstof binnen te krijgen. Maar dit is niet het geval want gapen tijdens het sporten zorgt voor afkoeling van het lichaam. Door de inspanningen wordt de lichaamstemperatuur een stuk hoger en zeker in een warme omgeving kun je dan gaan geeuwen. Dit kan je ook merken wanneer je in een ruimte met een airconditioning sport want daar zal je waarschijnlijk minder gapen.
Waarom is gapen aanstekelijk?
Een raar fenomeen is dat je ook plotseling begint te gapen wanneer je andere mensen ziet gapen. Een theorie zegt dat dit komt doordat het een vorm van sociale interactie is. Wanneer je andere mensen ziet gapen, toon je empathie door ook te gapen. Dit is te onderbouwen met de ondervindingen uit een onderzoek die heeft ontdekt dat je meer gaat gapen wanneer je ziet dat familieleden dit doen. Het komt veel minder voor wanneer je vreemden ziet gapen. Ook mensen die psychische problemen hebben waardoor er minder empathie getoond kan worden gapen ook minder wanneer ze dit bij anderen zien.
Verschil geeuwen en gapen
Geeuwen doe je vaak als de lichaamstemperatuur verkoeling nodig heeft en door verse koudere lucht binnen te nemen koelt het lichaam wat af. Bij gapen is het juist om meer warmte te krijgen en door het gapen spannen de spieren aan waardoor er meer warm bloed naar het gezicht stroomt. Dit gebeurd vaker wanneer de vermoeidheid of verveling toe slaat. Deze woorden worden vaak door elkaar gebruikt omdat je het verschil niet kan zien aan de buitenkant.
Waarom geeuwen niet altijd goed is
Een paar keer geeuwen kan onschuldig zijn omdat je misschien een slechte nachtrust had en vermoeid bent. Alleen kan dit wel voor gevaarlijke situaties zorgen omdat je niet volledig geconcentreerd bent. Maar moet je constant gapen of geeuwen dan kan dit ook duiden op een aandoening of slaapstoornis. Dan is het beter om een arts te bezoeken.
Gevaarlijk bij bepaalde situaties
Gapen is niet altijd zonder problemen. In sommige gevallen kan het namelijk een signaal zijn dat je te vermoeid bent.
Denk bijvoorbeeld wanneer je aan het stuur zit tijdens het autorijden en je begint opeens te gapen. Dit kan komen doordat je te vermoeid bent. Vermoeidheid zorgt ervoor dat de concentratie wordt verminderd. Wanneer de concentratie vermindert let je minder goed op de weg.
Het is een indicator om even rust te nemen zodat je vol energie de weg weer op kan. Ook kan het een indicator van verveling zijn. Dit kan ook een slecht teken zijn wanneer je aan het autorijden bent. Je let namelijk minder goed op wanneer je verveeld bent.
Veel gapen door een slaapstoornis
Overmatig gapen of geeuwen kan ook duiden op een slaapstoornis. Zeker als je overdag veel last hebt van vermoeidheid en slaperigheid is het mogelijk dat er sprake is van een slaapstoornis. En ook de dagelijkse activiteiten of werkzaamheden kunnen hieronder lijden en daarom is het beter om advies te krijgen van een dokter.
Andere symptomen die wijzen op een slaapstoornis, zijn:
- Concentratieproblemen
- Reactiesnelheid is minder en je voelt suf.
- Humeurig en prikkelbaar
- Weinig motivatie
- Ook de spieren kunnen zwakker of pijnlijk voelen.
Overmatig geeuwen kan ook andere oorzaken hebben
Naast stress en angst kan ook veel geeuwen veroorzaakt worden door neurologische aandoeningen. Dit zijn onder andere migraine, epilepsie of ziekte van Parkinson. Heb je last van veel gapen en hoofdpijn dan kan migraine de oorzaak zijn.
De aanleiding van veel gapen kan ook op andere aandoeningen wijzen zoals problemen met het hart. Alleen dit komt alleen voor in zeldzame gevallen dat er sprake is van een hartinfarct. Normaal gesproken zorgt gapen alleen voor een betere bloedsomloop en dat het hart iets sneller gaat kloppen. Er zijn dan geen symptomen van hartproblemen.
Ook kan veel gapen symptomen zijn van een evenwichtsstoornis. Dit gaat vaak samen met misselijkheid, duizeligheid, zweten en overgeven. Dit komt vaker voor bij oudere mensen en kan verschillende oorzaken hebben zoals chronische ziektes, medicijngebruik of een lage bloeddruk.
Moet je naar de dokter bij veel gapen?
Denk je dat er iets aan de hand is omdat je overmatig moet gapen dan kan het verstandig zijn om een arts te raadplegen. Als je een langere periode meer gaapt dan normaal en ook de dagelijkse bezigheden kunnen hier soms onder lijden, dan is er misschien iets meer aan de hand.
Vaak is het iets onschuldigs en heeft het met vermoeidheid of verveling te maken. Maar als het ook een langere tijd duurt en gepaard kan gaan met pijn of slaapproblemen. Dan kan de dokter kijken naar jouw persoonlijke situatie en eventueel kijken of er een aandoening is die het gapen veroorzaakt. Dit is altijd beter dan informatie lezen op het internet of thuisarts.
Om onze artikelen te onderbouwen gebruiken wij wetenschappelijke studies of andere kwalitatieve bronnen. Hiermee maken wij ons artikel zo goed en compleet mogelijk waardoor je altijd goede informatie leest.
Bronnen:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0031938414001784
https://www.sleepfoundation.org/sleep-faqs/why-do-you-yawn
